Διάλεξη στο 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αλλεργιολογίας, Αθήνα, 14 - 17/ 4 / 2016

Η ψυχολογική δομή του παιδιού με Ατοπική νόσο και Γυρεοειδή Αλωπεκία.
Μαθαίνοντας  τον ασθενή – Μαθαίνοντας από τον ασθενή 

«Όλο μας το σώμα δεν είναι παρά η ίδια μας η σκέψη, σε ένα σχήμα που μας είναι ορατό»  ¨Ο Γλάρος Ιωνάθαν¨,   Richard Bach

 

 

Ο εγκέφαλος και το δέρμα ( που περιλαμβάνει τα αισθητήρια όργανα) εμβρυολογικά, σχηματίζονται από το εξώδερμα. Μεταξύ των δύο αυτών επιφανειών λαμβάνει χώρα ένα παιχνίδι συναρμογών, όπως πολύ καλά το είχε δει ο Ν. Abraham (1978), που τις κάνει να παίρνουν, η μια σε σχέση με την άλλη, άλλοτε θέση φλοιού και άλλοτε θέση πυρήνα. Ίσως αυτό να αποδίδει η χρησιμοποιούμενη ευρέως στη καθημερινότητα φράση: «μπαίνω στο πετσί κάποιου», που σημασιολογικά δηλώνει ότι ταυτίζομαι μαζί του, μπαίνω στον πυρήνα του.

Το δέρμα ως το φυσικό όριο μας με τον εξωτερικό κόσμο, είναι ένας τηλέγραφος προς αυτόν και ταυτόχρονα ένας καθρέφτης του εσωτερικού μας κόσμου.

Ο Γάλλος ψυχαναλυτής DidierAnzieu εισήγαγε την έννοια του Εγώ- Δέρμα, ένα σχηματισμό τον οποίο χρησιμοποιεί το Εγώ του παιδιού κατά τις πρώιμες φάσεις της ανάπτυξης του. Προσπαθεί να αναπαραστήσει τον εαυτό του ως Εγώ που περιέχει τα ψυχικά περιεχόμενα, αρχίζοντας από την εμπειρία του εξωτερικού ορίου του σώματος του, ως κάτι που εμπεριέχει και ταυτόχρονα διαφοροποιεί. Σύμφωνα με τον Anzieu η σχέση μητέρας – βρέφους διαμεσολαβείται  και σχηματοποιείται  μέσα από το άγγιγμα και τις πρώτες μορφές αισθήσεων, τις οποίες αντιλαμβάνονται και κωδικοποιούν τα αισθητήρια όργανα.

Ας θυμηθούμε ότι κατά τον Άγγλο παιδίατρο-παιδοψυχίατρο και ψυχαναλυτή D. Winnicott , η ολοκλήρωση του Εγώ στον χρόνο εξαρτάται από τον τρόπο που η μητέρα «κρατά» (holding), εμπεριέχει και  «χειρίζεται» (handling) το βρέφος της. Για να μπορέσει να αναπτυχθεί το παιδί ως ψυχοσυναισθηματική οντότητα μέσα σε ένα δικό του σώμα, χρειάζεται μια «επαρκώς καλή» μητέρα ικανή να παρέχει το σώμα της και το συναίσθημά της για να δώσει μορφή και λόγια στις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Αργότερα το παιδί ταυτιζόμενο με αυτή τη μητρική λειτουργία θα είναι ικανό να εκφράζει την αγάπη αλλά και την οργή (ως ένα επιθυμούν υποκείμενο), στην αναγκαία πορεία του προς την αυτονομία.Η μη κατάλληλη και επαρκής απόκριση και ικανοποίηση των σωματικών αναγκών του βρέφους από τη μητέρα, αυξάνει τις πιθανότητες να εκδηλωθούν αργότερα συναισθηματικές δυσκολίες, οι οποίες σχετίζονται με το δέρμα και τηλειτουργία του κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής. Η μητέρα χρησιμεύει επίσης για το βρέφος ως πρωταρχικό αλεξιδιεγερτικό  σύστημα ενάντια στις επιθέσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Το παιδί αισθάνεται καλά όταν κατανοούν την ανάγκη που νοιώθει  να κατανοούν τις ανάγκες του.

 

Η Διδακτορική  διατριβή  μου που εκπονήθηκε στην Ιατρική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, με τίτλο «Παιδικές δερματοπάθειες ως σύμπτωμα της ψυχικής δομής του παιδιού και της οικογένειας του», είχε ως κύριες ερευνητικές υποθέσεις τις εξής:

• Η εμφάνιση της Ατοπικής Δερματίτιδας (ΑΔ) και Γυρεοειδούς Αλωπεκίας(ΓΑ) στα παιδιά σχετίζεται με την ύπαρξη συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων σε αυτά
• Η εμφάνιση της ΑΔ και της ΓΑ σχετίζεται με την ύπαρξη ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων σε κάποιον από τους γονείς του παιδιού
• Τα παιδιά που πάσχουν από ΑΔ ή ΓΑ είχαν στο ιστορικό τους περισσότερα ψυχοκοινωνικά προβλήματα σε σχέση με την ομάδα ελέγχου «υγιών μαρτύρων»

Κάποια βιβλιογραφικά δεδομένα:

• Οι ατοπικές διαταραχές στο σύνολο τους, φαίνεται ότι προκαλούν μεγαλύτερη επιβάρυνση από όλα τα χρόνια παιδικά νοσήματα ( Emersonetal
• Οι εξάρσεις της ΑΔ και το επίμονο έκζεμα συνδέονται με δυσλειτουργικές σχέσεις στην οικογένεια και δυσκολίες στη σχέση γονιού – παιδιού (Βalkrishnanetal, 2003)

Αποτελέσματα - Συμπεράσματα

• Υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ της ύπαρξης ψυχοκοινωνικών προβλημάτων  τόσο σε κάποιον γονέα όσο και στο παιδί και την εμφάνιση ορισμένων Δερματικών παθήσεων (ΑΔ και ΓΑ)στην παιδική ηλικία
• Τα παιδιά με ΑΔ ή ΓΑ είχαν, από το ιστορικό τους, αυξημένα   συμπτώματα ψυχολογικής δυσκολίας σε σχέση με τα υγιή παιδιά (ομάδα ελέγχου)
• Οι γονείς των παιδιών αυτών εμφάνιζαν αυξημένο άγχος, συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες σε σχέση με τους γονείς των παιδιών της ομάδας ελέγχου. Το εύρημα αυτό συμφωνεί και ενισχύεται από τις κλινικές συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν ξεχωριστά με τους γονείς και τα παιδιά
• Οι επικρατούσες ψυχολογικές δομές στα παιδιά με ΑΔ ή ΓΑ, αλλά και σε κάποιον τουλάχιστον από τους γονείς, ήταν κυρίως δυο ειδών:

v  Δυσκολία έκφρασης της οργής και χρόνια ενδοβολή της, συνοδευόμενη από διάφορα σωματικά συμπτώματα, αυτομομφή, φόβο της αυτονομίας και εξαρτητικότητα, που είναι χαρακτηριστικά της Καταθλιπτικής δομής προσωπικότητας ή Διαταραχής

v  Μεγάλη ανάγκη ελέγχου του περιβάλλοντος και συσσωρευμένη οργή από τις παραμικρές ματαιώσεις της,( που δεν  επιτρέπεται να λεκτικοποιηθεί), όπως επίσης υπερπροστασία, αμφιθυμία, τελειομανία, δυσκολία δημιουργίας σχέσεων και φόβος της αλλαγής, που είναι χαρακτηριστικά της Ψυχαναγκαστικής δομής προσωπικότητας ή Διαταραχής

• Τα ευρήματα μας συνηγορούν στο ότι η ΑΔ και η ΓΑ του παιδιού είναι σύμπτωμα της οικογένειας του παιδιού

Η παρούσα ερευνητική εργασία παρέχει δεδομένα τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους επαγγελματίες που έρχονται σε καθημερινή επαφή με αυτόν τον πληθυσμό, όπως παιδίατροι, δερματολόγοι και αλλεργιολόγοι, σε ένα πνεύμα συνεργασίας και θεραπευτικής συμμαχίας με τους παιδοψυχίατρους αλλά και τους γονείς. Η θεραπευτική διαδικασία είναι μακροχρόνια και πολυπαραγοντική, δεδομένης της δυσκολίας του παιδιού αλλά και των γονέων κυρίως, να δουν και να δεχθούν μια σύνδεση του αντικειμενικού ευρήματος, όπως η Δερματοπάθεια, με μη αντικειμενικές και ορατές παραμέτρους, όπως συναισθήματα και ψυχικές συγκρούσεις. Για το καλό των ασθενών μας η πρόληψη και η θεραπεία των δερματικών - αλλεργικών ασθενειών θα πρέπει  να βασίζεται σε πρότυπα, ολοκληρωμένα προγράμματα διεπιστημονικής συνεργασίας

 

 

Χάρης Καραμπέτσος
Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων
Διδάκτωρ Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου
Επιστημονικός Υπεύθυνος Κέντρου Πρόληψης και Προαγωγής Ψυχοκοινωνικής Υγείας  «Αργώ»,
Παπάγου-Χολαργού, Αγίας Παρασκευής - ΟΚΑΝΑ

Διάβάστε για πιο ολοκληρωμένη γνώση και το:

Η ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ